İŞ KAZLARINI ve MESLEK HASTALIKLARINI ÖNLEMEK ELİMİZDE

İş kazaları hakkında öncelikle iş kazası nedir hangi olaylar iş kazası sınıfına girer bunun bilincine varılması gerekmektedir. İş kazaları ile ilgili hem uluslararası hem de ülkemizde çeşitli tanımlamalar getirilmiştir.Bunları şöyle sıralayabiliriz: Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) iş kazasını “Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınamamış olan etrafa zarar verebilecek nitelikteki olaydır.” şeklinde tanımlar. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) “Önceden planlanmamış kişisel yaralanmalara, maddi zarara ve üretimin durmasına sebep olan olaydır.” diye tanımlamaktadır. Ülkemizde iş kazası tanımı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. maddesinde de çeşitli durumları içine alacak bir şekilde tanımlanmıştır. İş kazası, bu Kanunu’nun 13. maddesinde hükme bağlanan 5 durumda meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.İlgili maddeye göre iş kazası olabilecek durumlar şu şekilde sıralanmıştır:

a. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

b. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında,

c. Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

d. Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

e. Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasında meydana gelen ve çalışanı olay anında ya da daha sonrasında bedenen veya ruhen olumsuz yönde etkileyen olaylardır.

İş Kazalarının Nedenleri İş kazalarının nedenlerine bakıldığı zaman dört temel faktör karşımıza çıkmaktadır.

Bunlar: • İnsan, • Makine, • Ortam ve • Yönetim faktörleridir.

İş Kazası Nedenlerinde İnsan Faktörünün Etkisi:

İnsan faktörü, iş kazaları içerisinde en önemlisi ve en sık karşılaşılan nedenler arasında olanıdır. İnsandan kaynaklanan yorgunluk, uykusuzluk, alkol kullanımı, hastalık gibi çeşitli fiziksel nedenler; unutkanlık, sıkıntı, üzüntü, çevre etkileri, istem dışı davranışlar, ihmalci davranışlar, hatalı davranışlar gibi psikolojik nedenler, işyerindeki insan ilişkileri, iletişim ve takım çalışmasındaki yetersizlikler gibi faktörler örnek olarak sayılabilir.

Meslek hastalıkları, işyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisiyle meydana gelen hastalıkların ortak adıdır. Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası Çalışma Örgütü gibi uluslararası kaynaklarda meslek hastalıkları; zararlı bir etkenle bundan etkilenen insan vücudu arasında, çalışılan işe özgü bir neden-sonuç, etki-tepki ilişkisinin ortaya konabildiği hastalıklar grubu olarak tanımlanmaktadır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 14. maddesinde “Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptı- ğı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük hâlleridir.” şeklinde tanımlanmaktadır. Meslek hastalıkları etkenle çalışanın ilk temasından 1 hafta ile 30 yıl sonra ortaya çıkabilmektedir. Çalışanlar arasında meslek hastalıklarından daha sık görülen işle ilgili hastalıklar; kalp hastalıkları, kronik akciğer hastalıkları, kas iskelet sistemi hastalıkları gibi kronik ve dejeneratif hastalıklardır. Bu hastalıkların oluşumunda birçok faktör rol oynamaktadır. Bazı mesleklerde çalışıyor olmak bazı hastalıklar için riski artıran faktör olabilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü, meslek hastalıklarını şu şekilde tanımlamaktadır: “Yalnızca bilinen ve kabul edilen meslek hastalıkları değil, fakat oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve çalışma şeklinin, diğer sebepler arasında önemli bir faktör olduğu hastalıklardır.” kısaca çalışma koşulları nedeniyle doğal seyri değişen hastalıklardır.Meslek hastalıkları tümüyle önlenebilir hastalıklar olup halk sağlığı ve ülke sağlık politikalarındaki yeri özel ve önemlidir. Edinilen bilgiler ışığında korunma önlemleri çeşitlendirilmekte, geliştirilmekte ve sonuç olarak önleme ve korunma tedbirlerini yeterli ve sürekli alabilen ülkelerde meslek hastalıklarının görülme sıklığı azalmaktadır.

İŞ KAZASI ve MESLEK  HASTALIĞI BİLDİRİMİ :

İşverenin, çalıştırdığı bir sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenmesi veya durumun kendisine bildirilmesi hâlinde bunu, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile kâğıt ortamında ya da elektronik ortamda ve öğrendiği günden başlayarak üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmesi gerekir. Meslek hastalığına tutulan sigortalının, SGK tarafından, en kısa zamanda tedavi altına alınabilmesini sağlamak amacıyla, işveren, sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğ- rendiği veya durum kendisine bildirildiği günden başlamak üzere en geç üç iş günü içinde kuruma bildirmekle yükümlüdür. İşverenin bildirim yükümlülüğü, hâlen çalıştırdığı çalı- şanlarla sınırlıdır. İşten ayrılanlardan sorumlu değildir.SGK verilerine göre Meslek Hastalıkları İş Kazaları Oranı Türkiye’de İş Kazaları 99%, Meslek Kazaları % 1 oranında olup,Dünya Çalışma Örgütü (ILO) verilerine istinaden ise bu dünyada İş Kazaları 44%, Meslek Hastalıkları 56% oranında tespit edilmiştir.

İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARININ ÖNLENMESİNDE İŞVEREN ROLÜ :

İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi açısından işverenlerin konuya yaklaşımları son derece önemlidir.İşverenlerin isterinsancıl nedenlerle ister ekonomik nedenlerle olsun iş sağlığı ve güvenliği konusunda yapacakları her türlü yatırım, üretim ve verimliliğin artması şeklinde işletmeye geri dönecektir. Bu amaçla yapılacak çalışmalar, işyerinin kuruluşundan itibaren başlamaktadır. İşveren, binanın yapımından makine ve tesisat seçilmesine ve kurulmasına kadar geçen süreçte iş kazalarını önlemek ve çalışanların sağlığını korumak için gerekli her türlü önlemi almak durumundadır. Bunun yanısıra işyeri üretime geçtikten sonrada sürekli olarak önlem almaya devam edecektir, bu nedenle iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesinde işverenin;

• Güvenli çalışma koşullarını sağlayacak her türlü önlemi alması,

• İş sağlığı ve güvenliğine yönelik araç-gereçleri noksansız bulundurması,

• Özellikle makine koruyucularda herhangi bir sorun olup olmadığını denetlemesi,

• Çalışanların kişisel koruyucu donanımlarını kullanmalarını sağlaması,

• Çalışanlara düzenli olarak iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri vermesi,

• Çalışanların güvenli davranışlar içinde bulunup bulunmadığını denetlemesi,

• İş kazalarında, acil müdahale ve ilk yardım için uygun bir sistem kurması,

• İş kazalarına ilişkin kayıtları tutması ve tutulan kayıtları değerlendirmesi,

• İş sağlığı ve güvenliği alanında inceleme ve araştırmalar yapan bilimsel kurum ve kuruluşları desteklemesi,

• İş sağlığı ve güvenliği mevzuatını titizlikle uygulaması,

• Çalışanların sorunlarıyla ilgilenecek eğer mümkünse iş psikoloğu bulundurması iş kazaları ve meslek hastalıklarının en aza indirilmesinde önemli katkılar sağlayacaktır.

Bütün bu önlemleri alarak iş kazaları ve meslek hastalıklarından korunmanın yolu iş yerinde, sağlıklı işleyen iş sağlığı ve güvenliği sistemi kurmaktan geçmektedir.Tüm  işveren esnaflarımızı sonradan daha ağır bedeller ödenmemesi için İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerini yaptırmalarını önemle rica ediyoruz.İnsan hayatından daha değerli ve önemli bir şey olmadığını unutmayalım.

Kaynakçalar:Akça, Kürşat. (2012), Makine Koruyucuları, www. isgum.gov.tr Berk, M., Önal, B. ve Güven, R. (2011) Meslek Hastalıkları Rehberi, Hayta, A. Beyazıt (2007) Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi Yıl: 2007 Sayı: Çalışma Ortamı Koşullarının İşletme Verimliliği Üzerine Etkisi Verimliliği Üzerine Etkisi Kurt, Resul. (2015) Herkes İçin İş Sağlığı ve Güvenli- ği Rehberi, Seçkin Yayıncılık, ANKARA Oral, A. İlhan (2014) İş Sağlığı ve Güvenliği (Ünite 2), ANADOLU ÜNİVERSİTESİ, Eskişehir Şimşek, Cebrail. (2014), Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu İş Sağlığı ve Güvenliği Ders Notları, Gurup Matbaacılık, Ocak 2015 Yılmaz, Güven. (A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı) İş Kazaları Sunumu, www.riskakademi.com